Rewolucja angielska w XVII w.

Rewolucja angielska w XVII w. Jesteś tu: Edukator / Baza wiedzy / Historia / Historia nowożytna powszechna / Rewolucja angielska w XVII w. / Zapisz HISTORIA NOWOŻYTNA POWSZECHNA ∷ Historia nowożytna powszechna - wstęp ∷ Humanizm i odrodzenie ∷ Wielkie odkrycia geograficzne ∷ Walka o hegemonię w Europie ∷ Reformacja ∷ Wojny religijne ∷ Reforma Kościoła (kontrreformacja) ∷ Zmiany gospodarcze w Europie ∷ Wojna trzydziestoletnia ∷ Monarchia absolutna we Francji ∷ Rewolucja angielska w XVII w. ∷ Wiek XVIII - sytuacja międzynarodowa Przyczyny Liczba ludności w Anglii wynosiła w XVII wieku 5 mln., z czego jeden milion żył w miastach. Stolica Londyn liczyła dwieście tysięcy mieszkańców. Ten wiek był okresem gwałtownych przemian gospodarczych i społecznych . Gospodarka angielska była w owym czasie nastawiona głównie na hodowlę owiec (wełnę eksportowano do Holandii). Szlachta żyjąca z hodowli prowadziła tzw. politykę ogradzania. Polegała ona na rugowaniu chłopów z ziemi, którą zabierano pod pastwiska. Spowodowało to także skutek dobroczynny - napływ siły roboczej do miast. Dzięki temu mogły się rozwijać metalurgia, górnictwo, czy przemysł sukienniczy. Powstała grupa tzw. nowej szlachty (new gentry), która utrzymywała się z intensywnej gospodarki farmerskiej, lecz nie gardziła także kupiectwem i bankierstwem. Nowa szlachta współpracowała z burżuazją miejską i miała podobne cele polityczne: ograniczenie władzy królewskiej i zwiększenie roli parlamentu. Tym dwóm grupom przeciwstawiała się tzw. stara szlachta i arystokracja, której dochody pochodziły z dwóch tradycyjnych źródeł: renty feudalnej i służby w administracji królewskiej. Grupa ta miała więc wszelkie powody, by popierać władzę monarszą. Na to wszystko nakładał się także konflikt religijny . W XVII wieku w Anglii wielką popularnością cieszył się zbliżony do kalwinizmu purytanizm. Purytanizm angielski dzielił się na dwa kierunki: a) prezbiterian (bogata burżuazja handlowa i finansowa, wyższe warstwy nowej szlachty) występujący przeciw kościołowi anglikańskiemu jako poddanemu wpływowi monarchy i chcący go zastąpić kościołem kalwińskim b) independentów - głoszących hasło całkowitej niezależności w dziedzinie religijnej i dążących do walki z feudalizmem i królewskim absolutyzmem. Od roku 1603, zgodnie z wolą Elżbiety I Wielkiej ostatniej z dynastii Tudorów, rządziła dynastia Stuartów. Wywodziła się ona od Marii Stuart - wielkiej rywalki politycznej Elżbiety. Może to być o tyle osobliwe, że Maria została ścięta na rozkaz Elżbiety I. Pierwszym królem nowej dynastii na tronie angielskim był Jakub I (1603 - 1625). Dynastię kontynuował jego syn Karol I (1625-1649). Król Karol chciał rządzić w sposób absolutny. Od roku 1629 przez jedenaście lat nie zwoływał parlamentu. Zarządzał więc pobór podatków nie uchwalonych przez parlament., co było sprzeczne z prawem. Na próby oporu odpowiadał represjami i więzieniem. Pod koniec lat trzydziestych król wdał się w wojnę z purytanami ze Szkocji. Potrzebując ekstra podatków, zwołał parlament . Nosi on w historii nazwę "krótkiego parlamentu", ponieważ nie uchwalił on podatków i natychmiast został rozwiązany (1640). W 1641 roku Karol I zmuszony został po raz drugi do zwołania parlamentu ("długi parlament" 1648). Izba Gmin uchwaliła wtedy tzw. wielką remonstrację. Żądano w niej: usunięcia biskupów anglikańskich z Izby Lordów, zdławienia powstania irlandzkiego, tolerancji dla purytanów i porzucenia marzeń o monarchii absolutnej . Najważniejszą instytucją miał być parlament. Król nakazał aresztowanie pięciu najbardziej aktywnych członków Izby Gmin. W tej sytuacji mieszkańcy Londynu podnieśli antykrólewski bunt. Karol I musiał uciekać. Był to początek wojny domowej. Wojna domowa Kraj podzielił się na dwa obozy. Po stronie króla stanęła stara szlachta, zależni od niej chłopi i episkopat kościoła anglikańskiego. Po stronie parlamentu stanęli mieszkańcy miast, nowa szlachta oraz chłopi posiadający już na własność gospodarstwa rolne. Oczywiście zwolennicy parlamentu w większości byli purytanami. Geograficznie wyglądało to tak, że król miał większe poparcie na południowym zachodzie Anglii, a parlament na północnym wschodzie. Początkowo armia parlamentu przegrywała z zawodowcami królewskimi. W tej sytuacji dowództwo armii parlamentu oddano w ręce Olivera Cromwella. Zreorganizował on wojsko, szkoląc je i podnosząc dyscyplinę (new model army - armia nowego wzoru). Żołnierzy tej armii nazywano okrągłogłowymi (roundheads) lub też skórzanogłowymi (skinheads), a to od sposobu strzyżenia włosów na krótko. W epoce, w której powszechnie noszono bardzo długie i obfite peruki, był to ewenement . Z armią parlamentu sprzymierzyli się także Szkoci. W roku 1645 w bitwie pod Naseby Cromwell rozgromił rojalistów. Karol I został w 1647 roku osadzony w więzieniu, a w styczniu 1649 roku osądzony i jako "tyran, zdrajca i morderca" ścięty. Był to pierwszy w historii Europy przypadek osądzenia i stracenia przez poddanych monarchy. Przez długie jeszcze lata Anglików nazywano królobójcami. Republika angielska Po straceniu króla Izba Gmin ogłosiła zniesienie monarchii i Izby Lordów oraz wprowadzenie republiki. Powołano radę Stanu, w której decydujący głos miał Cromwell. Rozprawił się on przy pomocy armii nie tylko z monarchistami, ale również z radykałami z własnych szeregów ("Równacze"- Levellers. Przywódca John Lilburne. "Kopacze" - Diggers. Przywódca Gerard Winstanley). Udało się też Cromwellowi pokonać byłych sprzymierzeńców Szkotów i utopić we krwi powstanie irlandzkie. W 1651 roku wydano akt nawigacyjny, na mocy którego towary mogły docierać do Anglii tylko na statkach angielskich, bądź na statkach kraju eksportującego. Był to cios wymierzony w Holandię, która żyła z pośrednictwa handlowego. Wojna, jaka się toczyła w latach 1652-1654, między Anglią i Holandią, zakończyła się zwycięstwem tej pierwszej. Cromwell, czołowy rewolucjonista, okazał się znacznie gorszym tyranem niż ścięty król. Przyjął tytuł Lorda Protektora Anglii, podporządkował sobie parlament, rządził w oparciu o Radę Stanu, w której skład wchodziło osiemnastu oficerów, Anglię zaś podzielono na okręgi wojskowo-administracyjne, poddane władzy generałów. Restauracja Stuartów Po śmierci Cromwella (1658) władzę objął jego syn Ryszard, ale szybko jej się zrzekł. Dowodzący w Szkocji generał George Monk zajął Londyn. W 1660 roku zaproszono do objęcia tronu angielskiego przebywającego na wygnaniu Karola II Stuarta (1660-85). Zarówno on jak i jego następca Jakub II Stuart (1685-1688) z uporem powielali stare błędy Karola I. Co więcej dążyli do przywrócenia w Anglii katolicyzmu, który wtedy był w tym kraju szczególnie znienawidzony. Nieobliczalna polityka Stuartów spowodowała wymuszenie na nich ustawy Habeas corpus act. Zabraniała ona aresztowania obywatela (niezależnie od jego pozycji społecznej) bez nakazu sądowego i zapewniała mu postępowanie przed właściwym sądem. W tym czasie w parlamencie ukształtowały się dwa stronnictwa: Wigowie ("szkoccy zbóje") - dążący do usunięcia Stuartów z tronu i powołania nań Wilhelma Orańskiego, namiestnika Holandii. Torysi ("irlandzcy bandyci"), będący stronnictwem królewskim. Oba te ugrupowania dadzą w niedalekiej przyszłości początek dwóm nowoczesnym partiom politycznym Europy: liberałom i konserwatystom. "Sławetna rewolucja" i ustanowienie monarchii parlamentarnej W 1688 roku Jakub II został zmuszony do ucieczki z kraju. W 1689 parlament zaprosił do Anglii Wilhelma Orańskiego. Został on jej królem jako Wilhelm III. Był też pierwszym brytyjskim monarchą, któremu przedłożono Deklarację Praw (Bill of Rights). Wg niej Anglia stawała się monarchią parlamentarną. Król bez zgody parlamentu nie mógł wydawać ani zmieniać ustaw. Nie mógł także nakładać podatków, nie wolno mu było tworzyć i utrzymywać armii w czasie pokoju. Wprowadzono swobodę obrad parlamentarnych. Zniesiono właściwie różnice społeczne wynikające z urodzenia. Zastąpił je cenzus majątkowy. Majętni obywatele mieli po prostu większe prawa polityczne. Poza tym wszyscy byli równi wobec prawa państwowego. Ustały jakiekolwiek formy zależności osobistej. Otwierało to jednostkom energicznym i inteligentnym możliwości awansu społecznego. Najwyższą formą uznania pozostawała jednak nobilitacja szlachecka, co w szczątkowej formie trwa w Anglii do dzisiaj (aczkolwiek tytuł szlachecki poza prestiżem nie miał już wtedy i nie ma żadnego znaczenia). Jedynie katolicy zostali odsunięci od wyżej wspomnianych możliwości, stając się wyraźnie obywatelami gorszej kategorii. W 1701 roku parlament wydał akt o następstwie tronu. Wobec bezpotomności Wilhelma III tron przeszedł na siostrę jego żony Annę (1702-1714), a później na boczną linię Stuartów - niemieckich książąt Hannoweru. Król musiał być wyznania anglikańskiego. Każdy akt królewski wymagał kontrasygnaty odpowiedniego ministra odpowiedzialnego przed parlamentem. Pierwszym władcą z dynastii hanowerskiej był Jerzy I (1714- 1727 ). Rewolucja angielska, usuwając w gruncie rzeczy bariery stanowe, stworzyła szerokie możliwości rozwoju kapitalizmu. Wprowadziła też po raz pierwszy w historii system monarchii parlamentarnej.